Hakem Rehberi

Hakem Rehberi

International Journal of Values in Education and Society öğretmen yetiştirme alanının farklı disiplinlerinde gerçekleştirilen bilimsel çalışmaları yayınlayan hakemli bir dergidir. Derginin amacı yayınlamış olduğu bilimsel değere sahip, özgün ve etik ilkelere önem veren çalışmalar ile öğretmen yetiştirme alan yazınına katkı sağlamaktır. Hakem rehberi akademik çalışmaların bu ilkeler doğrultusunda geliştirilmesi ve nitelikli hakem değerlendirme süreci için yol gösterici olarak hazırlanmıştır.

International Journal of Values in Education and Society dergisi yılda iki sayı yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir ve dergi bağımsız bir editör ekibi tarafından hazırlanmaktadır.

Yayımlanma İlkeleri

International Journal of Values in Education and Society dergisi’nde aşağıdaki ilkelere uygun çalışmalar yayımlanır.

• Eğitim konusu ile ilgili nicel, nitel, tek denekli veya karma araştırma deseni kullanılarak hazırlanan çalışmalar,
• Eğitim konusunda son dönem alan yazını kapsamlı biçimde değerlendiren literatür analizi, meta-analiz veya meta-sentez çalışmaları,
• Eğitim konusunda pratik olarak uygulanabilecek model önerileri sunan çalışmalar veya benzeri özgün nitelikteki yazılar.

Gönderilen Yazıların Değerlendirme ve Yayım Süreci

Alan Editörü Değerlendirmesi

Değerlendirilmek üzere gönderilen bütün çalışmalar öncelikle editör sonra da alan editörleri tarafından amaç, konu, içerik, sunuş tarzı ve yazım kurallarına uygunluk yönünden incelenmektedir.

Hakemlere ancak ön değerlendirme kriterlerini karşılayan çalışmalar gönderilmektedir.

Editör gerekli gördüğü durumlarda, hakem değerlendirmesinden önce bir çalışmayla ilgili yazar bilgileri gizli kalmak koşulu ile uzman görüşü alabilir. Editör, kararını söz konusu uzman görüşlerine dayalı olarak da verebilir.

Editöryal Ön Değerlendirme Kriterleri

Editöryal ön değerlendirme kriterleri şu şekildedir:

Nicel çalışmalar için;

• Tek sürekli değişken veya iki sürekli değişken barındırıp sadece veya ağırlıklı olarak frekans, yüzde, fark ve ilişki istatistiklerine dayalı çalışmalar çalışmanın kapsamına göre değerlendirilmektedir.
• Tek sürekli değişken veya iki sürekli değişken barındırıp tekli veya çoklu regresyon, yol (path) analizi, cluster analizi gibi ileri istatistikler kullanılarak hazırlanan çalışmalara öncelik verilmektedir.

Ölçme aracı geliştiren çalışmalar için;

• Sadece ölçme araçları geliştirmeyi raporlayan çalışmalar, geliştirilen ölçme aracının otantikliği, kapsamı, geliştirilen grubun niteliği, geçerlik ve güvenirlik işlemlerinin yetkinliği vb. ölçütler dikkate alınarak değerlendirilmektedir.
• Geliştirilen ölçme aracını bir araştırmada kullanarak raporlayan çalışmalara öncelik verilmektedir.

Deneysel çalışmalar için;

• Araştırma verileri nitel verilerle desteklenmiş deneysel araştırmalara öncelik verilmektedir.

Nitel çalışmalar için;

• Nitel araştırmalar için araştırma sürecinin geçerlik ve güvenirlik koşullarının sağlanmış olmasına ve verilerin derinlemesine analiz edilmiş olmasına önem verilmektedir.

Betimsel/Kuramsal çalışmalar için;

• Dergide eğitim bilimleri ile ilgili temel sorunları ortaya koyan ve bunlara çözüm önerileri getiren analitik çalışmaların yayımlanması hedeflenmektedir. Diğer taraftan bu kapsama giren çalışmaların kitap bölümü tarzında olmaması beklenmektedir.

Karma (mixed) desenli çalışmalar için;

• Karma desende olan çalışmaların yayımlanma oranı daha yüksektir. Bununla birlikte karma çalışmalarda niçin ve hangi karma metodolojinin kullanıldığının tekniği ile beraber açıklanması beklenmektedir. Karma desenli araştırmalarda araştırmanın nicel ve nitel kısımları ayrı ayrı değerlendirilir. Nicel ve nitel kısımların ayrı ayrı yukarıdaki kıstasları karşılaması beklenir.

Ayrıca;

• Alanda çok sık kullanılan ölçme araçlarına dayalı çalışmaların ve oldukça yoğun biçimde çalışılmış konularla ilgili araştırmaların yeni bir yönelim ortaya koymaları beklenmektedir.
• Yüksek lisans ve doktora tezlerine dayalı çalışmalarda tezin bütününün sunulması, tezde kullanılan bütün verilerin raporlanması, tezlerde dilimlenme yapılmaması beklenmektedir.
• Bütün araştırma türleri için verilerin güncelliğine önem verilmektedir. Araştırma verilerinin toplanması üzerinden 5 yıl veya daha fazla süre geçmiş ise araştırmaların güncelliğini kaybettiği yönünde görüş bildirilmektedir.

Hakem Değerlendirme Süreci

Editör ve alan editörü ön değerlendirmesi tamamlanan çalışmalar alandan iki hakeme gönderilir. Hakem değerlendirmeleri arasında görüş ayrılığı söz konusu olursa üçüncü bir hakemin görüşüne başvurulur.

Şeffaflık

• International Journal of Values in Education and Society dergisi’nde yazar ve editörlük arasındaki bütün yazışmalar; editör, alan editörü ve hakem değerlendirme süreçleri şeffaftır. Bir çalışmayla ilgili sadece editör ile alan editörü ve hakemler arasındaki iletişim ve yazışmalar istisnadır. Ayrıca yazarlara gönderilen raporlarda hakemlerin ismi hiçbir şekilde belirtilmemektedir.
• Hakem, çalışmayla ilgili etik sorunlar, veri bütünlüğü ve akademik çatışma sorunları olduğunu düşünüyorsa bu hususları editörle mutlaka paylaşır/paylaşmalıdır.
• Bütüncül ve tutarlı bir değerlendirme sürecinin yanı sıra yazara akademik anlamda daha iyi bir katkı sağlamak adına editör, hakemlerden birbirlerinin raporlarına öneride bulunmasını isteyebilir. Bu durumda da hakemlerin isimleri birbirlerine bildirilmez.

Hakem Seçimi

• Hakem seçiminde pek çok faktör rol oynamaktadır. Deneyim, çalışma alanının uygunluğu, hakemle ilgili Editörün daha önceki deneyimi gibi unsurlar hakem seçimindeki en belirleyici etmenlerdir.
• Yazar/yazarlar çıkar çatışması gerekçesiyle bazı hakemlere çalışmasının gönderilmemesini isteyebilir. Bu konu ile ilgili olarak yazar hakları bölümüne bakınız.
• Hakem listesi her sayıyla birlikte editöryal tarafından periyodik olarak değerlendirilir ve yenilenir.

Çalışmayı Alan Hakem Ne Yapmalıdır?

• Hakem ilk olarak kendisine gönderilen dosyayı kontrol etmeli, dosyanın sorunsuz bir şekilde açıldığından emin olmalıdır.
• Hakem, çalışma için öngörülen değerlendirme süresini ve çalışmanın konusunun kendisine uygunluğunu göz önünde bulundurarak editöre çalışmayı değerlendirip değerlendiremeyeceği bilgisini vermelidir.
• Eğer hakem çıkar çatışmasından dolayı (yazar, kurum, finansör vs.) adil davranamayacağını düşünürse çalışmayı değerlendiremeyeceğini editöre bildirmelidir.
• Hakem elektronik posta ile kendisine iletilen editör mektubunu dikkatlice okumalıdır. Zira editörün hakemden özel bir talebi söz konusu olabilir (çalışmanın sadece yöntem kısmının değerlendirilmesini istemek gibi).
• Eğer hakem çalışmayı değerlendirirken bir başkasından destek aldıysa bu kişinin ismini de editöre bildirmesi talep edilmektedir. Dergi editörlüğü söz konusu kişinin isminin de hakem olarak yer almasının etik olacağını düşünmektedir.

Rapor Yazımı

• Hakem değerlendirmelerinin özellikle şu sorulara yoğunlaşması beklenmektedir;

◦         Çalışma alandaki bilgi birikimine orijinal/özgün katkı sağlamakta mıdır?

◦         Çalışma bilimsel açıdan güncel midir?

• Hakem değerlendirmelerinin eleştirel ve yansız olması beklenmektedir.
• Hakemlerden sadece metin merkezli bir değerlendirme yapmaları, yazarın/yazarların yetersizlikleri ile ilgili ifadelerden kaçınmaları beklenmektedir.
• Hakemden sadece değerlendirme kriterlerine evet veya hayır şeklinde cevap vermemesi, olumsuz görüşlerini detaylandırması, gerekçelerini belirtmesi beklenmektedir.
• Özellikle olumsuz görüş bildiren hakem, değerlendirmeleriyle yazara çalışmasının zayıf yönlerini ve ret gerekçelerini sunmalıdır.
• Editör, hakem raporlarında yer alan yazım yanlışlarına, yazarı/yazarları yetersiz gören ifadelere, kaba yahut tahkir veya tezyif barındıran ibarelere ve bilgi hatalarına müdahale etme hakkına sahiptir.

Zaman

• Bir çalışmanın değerlendirmesi için hakemlere 30 günlük süre verilmektedir.
• Eğer hakem, çalışmayı söz konusu süre içinde değerlendiremeyecekse, editörden ek süre isteyebilir ya da editöre zaman kısıtı nedeniyle çalışmayı değerlendiremeyeceğini bildirebilir. Böylece yazarın süre kaybına uğramasının önüne geçilebilir ve editöre yeni hakem tayini için yeterli süre sağlanmış olur.

Çıkar Çatışması

• Çıkar çatışması gerekçesiyle yazar belli kişilerin hakem olmamasını isteyebilir.
• Ayrıca Editör şu durumlardaki hakemlere de mümkün olduğunca değerlendirme göndermemektedir:

◦         Yazarın/yazarların daha önce ortak çalışma yayımladığı hakemlere,

◦         Yazarın/yazarların çalışmalarının ön okumalarında yardımcı olmuş hakemlere,

◦         Yazarın/yazarların daha önceden sorunu olduğu bilinen hakemlere,

◦         Çalışmanın yayımlanmasından finansal fayda sağlayacak hakemlere,

◦         Yazar ile aynı kurumda çalışan (üniversitelerde aynı bölümde) hakemlere.

• Editörün bahsedilen bütün unsurları bilmesinin mümkün olmaması sebebiyle hakemlerden adil bir değerlendirme yapmalarına engel olacak durumları editöre bildirmeleri beklenmektedir.

Yayın Politikası ve Etik Konular

• Editör bir çalışmayla ilgili ne kadar gayret gösterse de yayın politikasına aykırılıkları, etik sorunları fark edemeyebilir. Alan uzmanı hakemlerin bu durumlarla karşılaştıklarında editörü uyarmaları oldukça önemlidir.

Hakemlere Geri Bildirim

• Yayımlanma kararı verilen bir çalışmanın nihai hâli sadece çalışmayı tekrar görmek isteyen hakeme gönderilir.
• Hakem bir çalışma yayımlandıktan sonra kendi görüşlerinin çalışmada tamamen yansıtılmadığını görebilir. Diğer hakemlerin farklı görüşte bulunmaları, editörün de bu görüşleri dikkate almış olması mümkündür. Bu durumda çalışmayı değerlendiren hakemin talebi doğrultusunda diğer hakemlerin görüşleri kendisine gönderilebilir.
• Hakemlerin önerilerine göre editör aşağıdaki yollardan birini izler:

◦         Kısmi veya önemli düzeyde değişiklik talebiyle çalışmayı yayıma kabul edebilir,

◦         Yazardan/yazarlardan hakem görüşlerine uygun olarak çalışmasını düzenlemesini isteyip yeni bir değerlendirme süreci başlatabilir,

◦         Çalışmayı reddedebilir.

• Hakemler hazırladıkları raporlarda, çalışmanın yayımlanması veya yayımlanmaması durumuyla ilgili kesin bir kanaat bildirebilirler. Fakat Editör çalışmayı değerlendiren hakemlerin karşıt görüşleri üzerinden bir karar verecektir. Editör bu hususta kabul veya ret veren hakemlerin sayısına değil, hakemlerin veya yazarların argümanlarının güçlülüğüne bakmaktadır. Editör, değerlendirme soruları evet, hayır şeklinde cevaplanmış raporlardan ziyade güçlü, gerekçeleri sunulmuş önerme içeren raporları dikkate almaktadır.